Programma

‍

09u30 – 10u00 | Ontvangst

10u00 – 10u30 | “Er kan niks meer in Vlaanderen”, of wel?

Sigrid Pauwels, dagvoorzitter

Bij velen leeft de overtuiging dat we onszelf hebben vastgereden in Vlaanderen. Grootschalige projecten als Oosterweel, Ventilus, Uplace, stadions voor voetbalploegen … duren decennia, of zijn zelfs helemaal niet haalbaar. Hier en daar wordt al gepleit voor “turbo’s”, op de woningbouw, op infrastructuur voor hernieuwbare energie, ... Gezien de urgentie van de uitdagingen waar we voor staan, zijn inderdaad heel wat kritische vragen te stellen bij de manier waarop ruimtelijk beleid wordt gevoerd, en bij de regelgeving die daarvoor wordt uitgewerkt.  

In de openingslezing geeft dagvoorzitter Sigrid Pauwels een overzicht van de problematiek, en eerste hints naar uitwegen.

Sigrid Pauwels is hoofddocent aan UAntwerpen. Ze doctoreerde over hoe een rechtstheoretisch onderbouwde methode de Vlaamse ruimtelijke ordening beter uitrust voor klimaatadaptatiedoeleinden. Hoe kan regelgeving zo worden opgemaakt dat het klimaatadaptatiedoeleinden verzekert en accelereert?

‍10u30 – 11u30 | Regeltjes, regeltjes

Robin Verbeke (VOKA), Hendrik Schoukens (UGent, schepen Lennik), Dries Vanbelleghem (Stad Brugge)

De ruimtelijke regelgeving in Vlaanderen kenmerkt zich door een opbouw- en aanbouwmentaliteit. Hoe moeten we deze stand van zaken begrijpen, welke stemmen werden gehoord en wiens belangen werden gediend? Wat is kostbaar en willen we zeker behouden? Welke regels zitten de doelstellingen van het BRV in de weg?

In een trio-lezing geven een ruimtelijk planner, een jurist en een ambtenaar elk hun kijk op de toestand van ons juridisch kader. Als ervaringsdeskundigen geven ze hun interpretatie van de wetgeving en delen ze hoe ze ermee omgaan.

11u30 – 12u00 | Werken aan de voorkant

De ruimtelijke wetgeving lijkt niet alleen steeds meer op steeds groeiende koterijen, ze blijkt ook niet performant om de klimaat- en andere uitdagingen aan te pakken. Met het ene na het andere arrest (stikstof, oppervlaktewater, klimaat, noem maar op) blijkt steeds vaker dat goede (participatie-)processen van groot belang zijn. Hoe meer er aan “de voorkant” wordt gewerkt, i.e. hoe beter conflicten uitgeklaard worden aan het begin van processen, hoe minder kwetsbaar de achterkant, dus hoe minder rechtszaken. Hoe kunnen we als bestuur meer aan de voorkant werken?

12u00 – 13u25 | Lunchpauze

13u30 – 14u00 | Reflectie op de voormiddagsessie

14u30 – 16u30 | Keuze uit vijf deelsessies

Deelsessie 1 – Dikke, dunne, flexibele en toekomstbestendige RUPs

Sessievoorzitter: Muriel Degelin (Spatie maakt ruimte)

Sprekers: Marjolijn Claeys (Voorland), Wolfgang Vandevyvere (Departement Omgeving)

Een RUP moet “dun” zijn, want hoe meer het zich beperkt tot de essentie, hoe langer het meegaat. Een RUP moet de voorwaarden uit het MER overnemen, zodat de milieu-impact van projecten die eruit voortvloeien voorspelbaar is, maar zo wordt het “dik”. Een RUP moet rechtszeker zijn. Een RUP moet flexibel zijn, want ruimtelijke kwaliteit vloeit niet voort uit regeltjes. Een RUP moet uitvoeringsgericht zijn, maar liefst ook toekomstbestendig.  

De verwachtingen voor het RUP als “het” uitvoeringsinstrument zijn torenhoog. Om aan (vermeende) gebreken van het RUP te voldoen zijn al heel wat oplossingen bedacht, van nieuwe pistes buitenom, zoals convenanten of het “omgevingsbesluit”, tot allerlei pogingen om het RUP zelf te plooien naar onze wensen – van snipper- over opkuis- tot overdruk-RUPs. Kan één instrument zoveel tegengestelde krachten verdragen? (Hoe) gaan we verder met het RUP? En wat kunnen we leren uit de goede parktijken?

Deelsessie 2 – Goede afspraken maken goede vrienden

Sessievoorzitter: Sigrid Pauwels,

Sprekers: Joris Quadflieg (Sweco Nederland), Stien Van Rompuy (BUUR - Part of Sweco), Tom Philips (BUUR – Part of Sweco)

Hoe krijg je nog een groot of klein complex project gerealiseerd in Vlaanderen? Heel wat (infrastructuur-)projecten of kernversterkende projecten krijgen na jarenlange ruimtelijke processen een juridische procedure voor de voeten geworpen, ingesteld door een belanghebbende die zich tekortgedaan voelt. Dat leidt dan weer tot een aanvoelen dat er niets meer kan in Vlaanderen, en tot 'oplossingen' voor die blokkering: het fast tracken van maatschappelijk belangrijke projecten, een instrument als het 'omgevingsbesluit', pogingen om de toegang tot de rechter te beperken,  … Of kan het ook anders?

In afwachting van een toveroplossing – als die er al is? -  is er gelukkig de mogelijkheid om processen zo goed mogelijk te voeren. Het principe van “werken aan de voorkant” wint aan belang: als de milieugebruiksruimte en andere maatschappelijke belangen voldoende (vroeg) worden meegenomen in de besluitvorming, zo luidt het principe, kan je rechtszaken – of minstens een vernietiging – achteraf voorkomen. Tegelijk zorgt het ook voor een actievere beleidsparticipatie door burgers, en dus voor een grotere acceptatie van de uitkomsten daarvan. Tijdens deze deelsessie wordt dit principe verkend aan de hand van een aantal (complexe) planprocessen uit de Vlaamse en Nederlandse praktijk. Is werken aan de voorkant daadwerkelijk de oplossing, of is er een heel andere aanpak nodig? Wat kunnen we als buren leren van elkaars procesvoering? Na het toelichten van enkele cases gaan we met de deelnemers in gesprek over wat we binnen het huidige regelgevend kader kunnen doen, en of er toch ook decretale bijsturingen nodig zijn.

Sweco is als bureau met zowel een Vlaamse als een Nederlandse tak ideaal geplaatst om lessen te trekken uit een vergelijking van beide praktijken. In de deelsessie gaan experts uit beide regio’s met elkaar, en met het publiek, in gesprek over de zin en onzin van het “werken aan de voorkant”.

‍

Deelsessie 3 – Interactief debat: wat verwachten wij van participanten?    

Sessievoorzitter: Janne Vaes (Atelier Romain)

Sprekers: Caroline Newton (TU Delft), Jakob Vandevoorde (Endeavour)

Participatie wordt ingezet in tal van ruimtelijke trajecten. Dit gaat van decretaal ingeschreven inspraakmomenten in planprocessen en openbare onderzoeken in vergunningstrajecten, tot draagvlakcreatie bij de opmaak van circulatieplannen, masterplannen en grootschalige reconversieprojecten. Er wordt verwacht dat participatieve momenten de gedragenheid van een ruimtelijk plan of project vergroten, maar is dit wel altijd zo?  

Zijn onze verwachtingen naar participanten toe wel fair? Krijgen zij echt een eerlijke stem? Overschatten we soms niet wat we effectief kunnen aanvangen met de resultaten uit zo’n participatiemoment? Is het überhaupt haalbaar om participatie te organiseren als een vorm van rechtstreekse democratie, waarbij de participanten ook echt zelf mee tekenen aan de plannen? Hoe organiseer je zo’n traject, en zou je zo’n trajecten in de regelgeving voorgeschreven willen zien? In een steeds complexer wordende juridisch-planologische context leggen we onszelf simultaan de verplichting op om dit alles uitgelegd te krijgen. Is dat verrassend, of net vanzelfsprekend?  

Deelsessie 4 – Doelregelgeving en de 'creatieve' GOA

Sessievoorzitter: Marian Mys (CROOMM)

Sprekers: Annemie Troosters (Interleuven), Erik Block (Qi Architectuur & advies)

Ook in het vergunningenbeleid wordt men geconfronteerd met de spreidstand tussen strikte en flexibele wetgeving. Hoe houd je stand in de almaar toenemende juridisch complexe ruimtelijke ordening? Wat betekent deze evolutie voor een GOA, een jurist RO of een bestuur? Ben je beter af met strikte regelgeving of met een flexibel denkkader? En wat betekent dat voor de ruimtelijke kwaliteit? Strikte regels zijn geen garantie voor ruimtelijke kwaliteit, maar een flexibel kader evenmin. Waar ligt het evenwicht?

Het is dus niet altijd makkelijk om te kiezen welk ruimtelijk instrument het best aan de noden tegemoet komt. Tijdens deze deelsessie wegen we af welk instrument het best werkt in welke situatie en hoe je tot zo'n beslissing komt. We tonen goede voorbeelden van strikte regelgeving zoals de stedenbouwkundige verordening en laten ruimtemakers aan het woord die werken met minder strikte instrumenten. Idealiter ‘klikken’ strikte en interpreteerbare kaders optimaal in elkaar vast.

Deelsessie 5 – Eigendom, collectiviteit en herverdeling  

Sessievoorzitter: Wim Rasschaert

Sprekers: An Eijkelenburg (Stadsmakersfonds)

Terwijl vanuit de ruimtelijke planning / stedenbouw collectiviteit als een oplossing wordt gezien om tot duurzame en rechtvaardige oplossingen te komen, blijkt een model van individuele eigendom vaak nog steeds centraal te staan. Moet dat, en welke nadelen zijn eraan verbonden? En hoe overstijgen we het perceelsniveau in planprocessen?

Via praktische handvaten tonen we hoe lokale besturen aan de slag kunnen met actief grondbeleid en collectiviteit om zo meer ruimtelijke kwaliteit te bekomen.

Leerdoelen

‍

Plenair

• Inzicht in feiten en fabels over juridisering
• Inzicht in historiek, maatschappelijke besluitvorming en oorzaken uitzonderingswetgeving
• Inzicht in het onderscheid tussen de sterke elementen waarmee we aan de slag kunnen en de problematische aspecten van de regelgeving

• Positionering en nuancering in het debat over juridisering
• Overtuigd zijn van het belang van goed doordachte en transparante processen en bredere inspraak

Deelsessie 1

• Inzicht in de en de maatschappelijke besluitvorming en totstandkoming van het omgevingsbesluit.
• Inzicht in hoe een RUP kan opmaken om milieudoelen te realiseren
• Inzicht in de diverse mogelijkheden om ruimtelijke kwaliteit te bekomen via een RUP

• Bewust omgaan met de toekomstbestendigheid van je instrumenten  
• Belang inzien van je actieve rol om juridische instrumenten zinvol in te zetten

‍

Deelsessie 2

• Inzicht in de noodzakelijke elementen en randvoorwaarden van transparante processen
• Inzicht in hoe je zelf doordachte processen kan opzetten  

Deelsessie 3

• Inzicht in de relatie tussen participatie en draagvlak bij de bevolking
• Inzicht in de mogelijke verwachtingen die we kunnen hebben van participanten
• Inzicht in het belang van duidelijke beoogde resultaten te formuleren aan het begin van het proces en na te gaan of de aanpak en werkwijze met de verschillende bevolkingsgroepen tot die resultaten kan leiden
• Inzicht in de mogelijkheden en randvoorwaarden van rechtstreekse democratie, waarbij de participanten ook echt zelf mee tekenen aan de plannen  
• Inzicht in hoe zinvolle participatieve trajecten in de regelgeving kunnen opgezet worden.  
• Inzicht in hoe je correct informeert in een juridisch-planologische complexe context.  

‍

Deelsessie 4

‍

‍

‍