.webp)
Recepten uit het verleden, zoals de woonbonus of premies voor zonnepanelen, hebben de kloof tussen wie zijn woonwens kan betalen en wie niet, niet gedicht. Integendeel. Steeds meer mensen staan vandaag op de wachtlijst voor een sociale woning. Wiens inkomen net te hoog is voor een sociale woning, heeft het erg moeilijk om een woning te vinden op de private huurmarkt. De energiecrisis doet er bovendien nog een schepje bovenop.
Bovendien blijft de woondroom van de gemiddelde Vlaming ruimtelijk problematisch. Demografische evoluties als vergrijzing en gezinsverdunning stellen het woonbeleid voor bijkomende opgaves. Steeds meer wordt duidelijk dat plaatsen die goed bereikbaar zijn met openbaar vervoer ten prooi vallen aan speculatie en beleggingsdrift. Verdichting is het favoriete woord van bouwpromotoren geworden, maar dat maakt de woningen er helaas niet goedkoper op. Vele locaties die voor sociale woningbouw gereserveerd werden blijken dan weer slecht gelegen te zijn en door generieke wetgeving dreigen woonmaatschappijen ook goedgelegen grondposities niet meer te kunnen ontwikkelen. De tweedeling stad-platteland doet het debat onrecht aan. Er zijn veel meer types woonomgevingen in Vlaanderen en we hoeven niet allemaal in de stad te gaan wonen om duurzaam te zijn.
Wonen legt de vinger op de wonde bij veel ruimtelijk planners, want op welke plekken kunnen we in de toekomst nog wonen, zonder dat we daarvoor kostbare open ruimte opofferen? En hoe zorgen we ervoor dat de juiste maatregelen bij de juiste doelgroep terecht komt? Wonen dwingt ons om ruimtelijke uitdagingen door een sociale bril te bekijken. Een taak die lokale overheden, ontwikkelaars én de Vlaamse overheid enkel via een sterke samenwerking kunnen volbrengen.
Op het voorjaarscongres brengen we ruimtelijk planners, lokale besturen en onderzoekers uit diverse disciplines samen om vanuit een goed begrip van het woonvraagstuk als sociale kwestie concrete antwoorden te formuleren. Vertrekpunt is de vraag: “hoe werken we samen aan een ruimtelijk en sociaal wenselijk woonbeleid?”
VRP nodigt je uit op 8 juni in het provinciehuis in Antwerpen voor een dag vol concrete inzichten en handvaten waar je zelf mee aan de slag kan gaan.
Programma
9u00 Onthaal
9u30 Verwelkoming door gedeputeerde Provincie Antwerpen
9u45 Inleiding door Filip Lagiewka (dagvoorzitter, Provincie Antwerpen)
10u00 Keynote: Wat is betaalbaar wonen?
Wat verstaan we nu precies onder betaalbaar wonen? Over welke groepen spreken we en waar zitten de grootste noden? En waar moeten we onze prioriteiten leggen?
Er bestaan veel mythes over betaalbaar wonen. Sien Winters, onderzoeksleider wonen bij KU Leuven en coördinator van het interdisciplinair onderzoekscentrum Steunpunt Wonen, beantwoordt deze vragen en geeft ons een helder overzicht en duidelijke cijfers om vanuit te starten.
10u30 Keynote: Is er nog genoeg plaats voor woningbouw?
Kristine Verachtert is ruimtelijk planner bij Spatie maakt ruimte. Zij werkte mee aan het onderzoek “Waar woont de Vlaming in 2035?” van VITO en Departement Omgeving. De studie projecteert de woonbehoefte naar de toekomst en kijkt hoeveel ruimte in Vlaanderen beschikbaar is om bijkomend woonaanbod te realiseren en hoe dit verschilt van regio tot regio. Welke stappen zijn nodig in het ruimtelijk beleid om tegemoet te komen aan de toekomstige woonnood? Op het voorjaarscongres deelt zij de belangrijkste conclusies van dit onderzoek.
11u05 Koffiepauze
11u20 Keynote
12u00 Call to action! Door An Rekkers (directeur VRP)
12u30 Middagpauze + lunchsessie Filip Canfyn (boekvoorstelling ‘woon(on)betaalbaarheid’)
13u30 Verplaatsing naar deelsessies
13u45 Deelsessies
16u00 Receptie
—
Deelsessie 1: Een sociaal-ruimtelijke woonvisie als kompas voor duurzaam, divers en betaalbaar woonaanbod
Een “sociaal-ruimtelijke woonvisie” opmaken als lokaal bestuur, hoe begin je eraan? Een dergelijk visie bevat 3 luiken:
- Inzichten in demografische trends en woonbehoeften,
- Inzichten in de lokale ruimtelijke structuur en visie op verdichting en open ruimte
- Instrumenten die wonen in de kern betaalbaar maken
Om betaalbaar wonen te realiseren is inzicht in het lokaal woonaanbod en de lokale woonnoden essentieel: welke groei verwacht je nog, in welke leeftijdscategorie zit de meeste groei, welk soort woningen zijn daarbij nodig en hoe verhoudt zich dat tot het bestaande aanbod? Dat goede voorbeelden niet enkel uit grote steden hoeven te komen, bewijst de Kempense Intercommunale IOK. Ze maakten een studie op die demografie, woonnoden en ruimtelijke structuur met elkaar verbindt en trekken hier heldere en ondubbelzinnige conclusies uit.
Atelier Romain maakte een dergelijke woonvisie op voor de steden Kortrijk en Gent en is recent aan de slag in Leuven. Ze brengen aan de hand van verschillende demografische en socio-economische indicatoren de woonvraag en het woonaanbod van vandaag en morgen in beeld. Deze worden met elkaar geconfronteerd om mismatches aan het licht te brengen. Vervolgens leidt dit inzicht in de ruimtelijk differentiatie hiervan in de stad tot beleidsaanbevelingen.
Deelsessie 2: Sociaal wonen realiseren in gemeenten
Met de torenhoge wachtlijsten voor sociaal wonen in Vlaanderen kan een sessie over sociale huisvesting op een congres over betaalbaar wonen niet ontbreken. Het tempo om sociale woningen te realiseren moet dringend naar omhoog, en daarbij moet er aandacht zijn voor locatie en ruimtelijke inpassing. Nog te vaak worden sociale woningen gebouwd op slecht gelegen plaatsen, ver van voorzieningen en openbaar vervoer.
In deze sessie staan we stil bij de vraag hoe de samenwerking tussen lokale besturen en sociale huisvestingsmaatschappijen kan worden versterkt, en hoe we kunnen zorgen voor een ruimtelijke inbedding in de omgeving. We kijken naar een lokaal praktijkvoorbeeld die toont hoe een ruimtelijk wenselijk sociaal woonproject eruit kan zien.
Met o.a. Kurt Herregodts, docent vastgoed bij HoGent.
Deelsessie 3: Actief grondbeleid
Hoe kan een actief grond- en pandenbeleid bijdragen tot een betaalbaar woonaanbod? Het antwoord is: veel. De grondpositie van een gemeente is immers de sleutel om het lokaal ruimtelijk beleid – en daarbij het woonbeleid – vorm te geven. Maar helaas is die thans in vele gemeenten erg beperkt.
Peter Lacoere, docent HoGent, belicht de instrumenten en technieken van grondbeleid die gemeenten kunnen inzetten. We kijken daarnaast ook naar een praktijkvoorbeeld uit Kortrijk.
Deelsessie 4: Rol van wooncoöperaties bij betaalbaar wonen
De wooncoöperatie kan beschouwd worden als een non-profit organisatie die streeft naar doelmaximalisatie, maar niet naar winstmaximalisatie. Hun doel is kwalitatief wonen aan een faire prijs, wat zij realiseren door te bouwen en te verhuren aan kostprijs. Door de gestegen bouw- en energieprijzen kunnen zij bij aanvang echter geen zeer lage huurprijzen bieden, maar op langere termijn begint het verschil met de private woonmarkt wel steeds groter te worden. Met wooncoöperaties kan je dus inzetten op kwalitatief wonen aan faire prijzen en betaalbaarheid op lange termijn.
Tijdens deze sessie delen Karel Lootens (vanuit wooncoop) en Peggy Totté (vanuit het leertraject coöperatief wonen Vlaanderen) hun kennis en inzichten over de opstart van nieuwe coöperatieve woonprojecten en de bijhorende financiering.
Deelsessie 5: Activering en renovatie van leegstand en bestaand woonaanbod
Moderator: Tim Vekemans (RE-ST architecten)
Betaalbare woningen voor de laagste inkomensgroepen voldoen vandaag vaak niet aan de minimale kwaliteitseisen. Denk maar aan noodkopers die hun laatste cent investeren in een dak boven hoofd, maar die geen budget meer hebben om de nodige renovaties uit te voeren. Om voldoende betaalbaar woonaanbod te realiseren voor de meest kwetsbaren volstaat het niet om vanuit nieuwbouwprojecten te denken. Ook activering en renovatie van het bestaande aanbod is een belangrijke strategie. Opvallend is dat hier vooral burgerbewegingen en middenveld rond actief zijn. Hoe kan hun aanpak lokale besturen en ontwerpbureaus inspireren? Hoe schalen we deze initiatieven op?
Met o.a. Janne Vaes van Trafiek vzw, Collectief Goed en Het Pandschap.
Collectief Goed verwerft, renoveert en verhuurt leegstaande huizen, ten behoeve van grote gezinnen met een klein budget. https://collectiefgoed.be/
Het Pandschap is een projectontwikkelaar zonder winstoogmerk dat inzet op de renovatie van leegstaande woningen om te verhuren via Sociale Verhuurkantoren. De eigenaar van de woning wordt ontzorgd bij de renovatie op voorwaarde dat het pand daarna sociaal verhuurd wordt. Op dit moment bereiden ze een nieuw model voor waarbij nieuwe woningen voor sociaal verhuur ontwikkeld worden door heel kleinschalig te verdichten op ‘moeilijke’ stukjes grond waar de markt weinig interesse in heeft. Om speculatie uit te sluiten bouwen werken ze via een erfpachtconstructie op openbare grond. Een goede samenwerking met het lokaal bestuur tijdens de vergunningsprocedure is hierbij essentieel.
Deelsessie 6: Rol van private markt in betaalbaar wonen
Het Vlaamse woonbeleid kiest er vandaag voor om ook de private markt in te schakelen om een groter aanbod aan betaalbare woningen te realiseren. De nood is zo groot dat we eigenlijk niet meer kieskeurig kunnen zijn in wie die taken opneemt, zeggen experten. Maar bereiken de middelen dan ook de juiste doel(groep)en? Welke rol kunnen private actoren spelen in het verhaal van betaalbaar wonen? Voor welke groepen kunnen zij een betaalbaar (huur)aanbod voorzien en welke niet? Wat is er nodig van zowel lokale besturen als private actoren om een succesvol traject af te leggen? En welke lessen kunnen we trekken uit praktijkvoorbeelden die dit al hebben geprobeerd? We gaan in gesprek met ontwikkelaars en lokale besturen en kijken ook kritisch naar nieuwe formules zoals geconventioneerd huren.